Özerkliğe karşı utanç evresinde neler yaşanır ne yapmalıyım?
20. ay civarında çocuğunuzdan neler beklemeliyiz konusunda bazı ipuçları vereceğiz.
Bu ne?
Öncelikle çocuğunuzun hareketli, meraklı ve araştırmacı doğası bu ay boyunca devam edecek. Yavaş yavaş konuşmaya başladığından kelimeleri söyleme şekli sizi muhtemelen oldukça eğlendirecek. Bu ilk kelimeleri bir yerlere not etmeyi unutmayın. Bu aşamadan sonra çocuğunuzun merakı ve araştırmacı kimliği dil gelişimi ile birleştiğinde "bu ne"sorularının artması da kaçınılmaz olacak. Siz de çocuğunuza peki bu ne gibi sorular sorarak hafızasındaki kelimeleri bulmasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca örneğin kitaplara bakarken siz bir sayfada bir şeyler gösterip isimlendirirken diğer sayfadakileri de çocuğunuza sorabilir ya da cümlelere ufak başlangıçlar yaparak onu bitirmesi için cesaretlendirebilirsiniz. Unutmayın cümleleriniz basit ve net olmalı.
Özerkliğe karşı utanç evresi
Ericson, 1-3 yaş dönemini özerkliğe karşı utanç devresi olarak adlandırmıştır. Peki, özerkliğe karşı utanç evresinde neler yaşanır ve biz ebeveynler olarak ne yapmalıyız? Çocuğunuz bu dönemde artık yürümeye ve konuşmaya başlar. Bununla birlikte annesine olan bağımlılığı azalır. Çocuk özerk bir biçimde davranmaktan ve bağımsız eylemler yapmaktan hoşlanmaya başlar, isteklerini kendi kendine ve belli ölçüde sizlerin kontrolünde yapar.
Çocuğunuz artık yolda kendi kendine yürümek ister, bazen kucaklanmaktan veya elinin tutulmasından hoşlanmaz. Merdivenlerden çıkarken ya da sandalyeye, koltuğa otururken bunu yardım almadan yapmak ister. Kendi işini yapmaya çalışan çocuğa bu dönemde kendini kontrol etme fırsatı verilirse özerklik duyguları gelişir.
Tehlikelerin olmadığı durumlarda çocuğunuzu serbest bırakın. Bir şeyleri başarabilme fırsatını verdiğiniz çocuğunuz bir işi başarmanın heyecanını yaşar. Bu duyguyu yaşamayan çocuklar ileri ki yaşlarda yapabileceklerinden kuşku duyma, utanma, çekingen olma, kendi başına karar verememe gibi davranışlar gösterebilir.
Kelime hazinem artıyor..
Artık çocuğunuzun algısı çok daha açıktır ve kelime hazinesi genişlemektedir. Aşağı, yukarı, içeri, dışarı gibi kelimeleri iyi bilir. 1-2 ay içerisinde ön-arka, yüksek-alçak gibi kavramlarında anlamlarını öğrenecektir. 2-3 kat altta saklanan objeleri bulabilir. Çocuklarınızın hem bilişsel gelişimlerine hem de ince motor kaslarına yardımı dokunacak güzel obje keşfetme aktiviteleri bulabilirsiniz. Şayet ona anlatırsanız 1-2 vücut parçasının işlevini anlamaya başlar; isimlendirmeyi (en azından söyleneni anlayarak göstermeyi) büyük ihtimalle yapmaya başlamıştır.
Bu aylarda artık çocuğunuzla dışarı çıktığınızda bitkilerin ve hayvanların canlı olduğunu ve bizim onlara iyi bakmamız gerektiğini anlatmaya başlayabilirsiniz. Çocuklarımıza empati duymayı öğretmeye yavaş yavaş başlayabilir. Ancak bunlar sadece ufak tohum dikme çalışmalarıdır; yoksa 2 yaşın henüz ben merkezli bir yaş olduğu ve empati ve paylaşma gibi kavramların henüz yerleşmediği bilinmektedir.
Çocuğunuz büyük ihtimalle artık sizden daha rahat ayrılabilecek ancak geri geldiğinizde yine aynı mutluluğu hissedecektir. Ayrılacağınız zamanlarda bir anda ortadan kaybolmak yerine ona nereye gideceğinizi ve ne zaman döneceğinizi anlatmak ve tekrar geleceğinizi göstermek aranızda bu konuda gelişen güvene dayalı bir iletişimin başlamasını sağlayacaktır. Sonraları çocuğunuz okula başlarken bu tarz altyapı hazırlıkları çok işinize yarayacaktır.
Bu aralar bebeğiniz konuşmak için önemli çabalar göstermektedir. Onun konuşmasını dinlemek ve teşvik etmek sizin elinizdedir. Çocuğunuzu dinlerken gözlerinin içine bakarak dinlemeye çalışın. Bu tutumunuz, onun öğrenim hayatında ve sosyal ilişkilerinde çok önemli olan dinleme becerisini geliştirecektir.
Çocuğunuz bu dönemde baloncuk üfleme oyunlarına bayılır. Havadaki baloncukları takip etmek göz takibi açısından harikadır. Ayrıca ara sıra karanlık odada küçük bir fener yakarak ışığı takip etme oyunları da oynayabilirsiniz. Bu tür gözle takip etme oyunları daha sonra okuma alışkanlıklarında destek olabilmektedir.
Öfke nöbetleri
Çocuğunuz bazen hiç beklemediğiniz anlarda öfke nöbetleri yaşıyor mu? Gelişim sürecinin doğal bir parçası olan bu krizler genellikle 1 ile 3 yaş arası görülürler. Krizlerin başlama yaşı, sıklığı, şiddeti ve kaç yaşına gelene kadar süreceği çocuktan çocuğa değişiklik gösterir. Bazı çocuklar oldukça uzun bir süre, ara vermeden çığlıklarla ağlarken bazıları da kendini yerden yere atabilir hatta etrafa tekmeler savurabilir. Bunların tersi şekilde de bazı çocuklar ise bu dönemi oldukça hafif geçirir ve kolayca sakinleştirilebilirler.